Hebben mensen een kerk nodig om de opdracht van Jezus gestalte te geven? Wat is eigenlijk het kenmerk van geloven en wat is de functie van de kerk?
Als ik kijk naar de opdracht die Christus aan zijn volgelingen gaf en hoe daarna de kerk is ontstaan, zie ik dat daar een aantal vanzelfsprekende gedachten achter zitten. Op zich heel eenvoudig en voor iedereen te begrijpen: ‘God liefhebben boven alles en je naaste als jezelf’. God op de eerste plaats zetten in ons leven, elkaar liefhebben en voor elkaar zorgen in woorden en in daden.
Wat is daarvoor nodig?
Als ik naar de opdracht van Jezus kijk, kom ik op een aantal kernwoorden:
Herinneren, delen, vieren en helen.
Herinneren maakt dat we beseffen waar we vandaan komen, wat al is gezegd en geschreven en wat ons maakt tot wie we zijn geworden. Het geeft verbondenheid met alle mensen die ons zijn voorgegaan en die zich hebben ingezet voor liefde en gerechtigheid. Het maakt dat we beseffen dat we één zijn in die verbondenheid door ons geloof in Jezus en wat Hij voor ons heeft gedaan. Herinneren doen we door vaste rituelen zoals ‘de doop’ of ‘het avondmaal’, of door de vele andere gebruiken in en buiten de kerk.
Delen is nodig om dit besef handen en voeten te geven. Delen van verdriet en vreugde. Delen door te geven wat je hebt of wat je kunt. Delen wat je bezighoudt. Delen van de goede boodschap van God. Delen door samen te bidden. Delen met hen die het minder hebben. Delen van geloof, hoop en liefde.
Vieren is in de Bijbel ook een opdracht. Mensen hebben het nodig om te vieren, om zo een bron aan te boren van hoop en verwachting. Vieren versterkt het vermogen om iets van het leven te verwachten, doordat we samen zijn en elkaar helpen om te genieten van alle mooie dingen die er ook zijn. Vieren door zang, muziek, dans en lekker eten. Vieren is een uiting van geloof dat het beste nog komt.
Helen is de opdracht waar Jezus ons het meest in is voorgegaan. Helen van de breuk tussen de mens en God. Helen van de minachting voor een mens voor zichzelf. Helen van verstoorde relaties. Helen van innerlijke en lichamelijke pijn. Helen door op te komen voor de zwakkeren. Helen door liefde, warmte, aanraking, maar ook door te geven waar materieel behoefte aan is.
Al deze kernwoorden vragen om een ‘samen’. Samen herinneren, samen delen, samen vieren, elkaar helen. En dan komen we meteen bij de grote uitdaging om daar vorm aan te geven. Hoe is hier in de afgelopen eeuwen vorm aangegeven? Hoe is dit ‘samen’ een bedding geweest voor de gedachte die Jezus had toen Hij deze wereld verliet en deze grote opdracht gaf? Dit samen is geworden tot de grote RK kerk met alle pracht en praal. Met alle regels en rituelen. Met grote verbondenheid en herkenbaarheid over de hele wereld. Met een bedding door alle toewijding van de mensen die alles achterlieten om zich in te zetten, daar waar dat nodig was. Maar ook met de vele dammen die opgeworpen zijn, door alle uitsluitingen, alle onveranderlijkheden en alle geheimen. Dit samen is geworden tot groepen, groot en klein wereldwijd, waar mensen elkaar op heel diverse manieren opzochten om te vieren en te delen. Waar een bedding was voor heling, maar waar later ook weer dammen ontstonden door eigen eer of discriminatie. Dit samen is ook terug te zien in het leven van de enkeling die alles achterliet om zich in te zetten in gebieden waar dat zo nodig was. Die zelfs alleen een bedding kon vormen voor de pijn en het verdriet van anderen. Met als ‘samen’ alleen de achterban die ondersteunde en bad. En die soms terug moest omdat er niet genoeg ondersteuning meer was.
Hebben mensen een kerk nodig om dit ‘samen’ gestalte te geven? Ja en nee.
Ik denk dat alle kernwoorden geweld kunnen worden aangedaan door de manier waarop de kerk daarmee om is gegaan. Zowel het herinneren, het delen, het vieren en het helen kunnen zo een eigen leven zijn gaan lijden, dat mensen er niet meer door worden geraakt en worden aangetrokken. Dan wordt er geen bedding gecreëerd maar een dam opgeworpen. Zo ontstaan vanzelf groepen die op hun manier deze kernwoorden over gaan nemen en hier op alle mogelijke manieren in de samenleving vorm aan willen geven. Het water wil nu eenmaal zijn weg zoeken.
Hoe kun je als groep, gemeente of kerk een bedding vormen om het gedachtegoed van Jezus gestalte te geven?
Wat zijn de voorwaarden voor een bedding?
Een rivierbedding is de bodem van een stroom, rivier of een beek en is begrensd door oevers van de normale waterstroom.
Dat betekent in dit verband dat wij als kerk deze stroom van Gods liefde, genade en barmhartigheid moeten laten doorstromen naar de gebieden waar dit levende water nodig is. Dat wij geen dam moeten opwerpen door onze eigen verzonnen regels en begrenzingen. Dat wij de obstakels die tussen ons kunnen ontstaan, uit de weg moeten ruimen. Dat de mensen die zich bij Jezus thuis voelden, zich ook bij ons zouden moeten thuis voelen. Dat genade kenmerkend zou moeten zijn en wij er alles aan moeten blijven doen om iedere dam van onverdraagzaamheid of hoogmoed te slechten. Onze bedding mag begrensd zijn door de oevers van wijsheid en kennis aan de ene kant en eigen gekozen rituelen en vormen aan de andere kant.
Zolang de bedding maar vrij blijft om de rivier van Gods genade te laten stromen, heeft de kerk en welke andere groep van christenen, in welke vorm en grootte dan ook, een belangrijke functie en alle bestaansrecht.
