Een van de redenen waardoor mensen relatietherapie aanvragen, is omdat zij van elkaar verwijderd zijn geraakt. Dat geeft verdriet, onmacht en eenzaamheid. De oorzaak kan liggen in pijnplekken die zijn ontstaan. Het vermijden van die pijn maakt het contact eerst oppervlakkig en later bijna onmogelijk. Het ontdekken van die pijnplekken is dan ook een belangrijk thema waarmee we aan de slag gaan. Dat doen we aan de hand van de benadering EFT (Emotionally Focused Therapy), ontwikkeld door Sue Johnson, op basis van de hechtingstheorie.
Wat is een pijnplek?
Mensen hechten zich veilig aan elkaar als ze er voor elkaar zijn als dat nodig is. Zoals een baby aan ouders behoeften aangeeft, aandacht krijgt, en zich hecht, zo blijven we ook als volwassenen voor onze behoeften aandacht nodig hebben van onze naasten. Als daaraan op een regelmatige, liefdevolle manier wordt voldaan, hechten we op een veilige manier aan elkaar. Dat is belangrijk om gezonde relaties aan te kunnen gaan.
Volgens de definitie van EFT ontstaat een pijnplek als onze behoefte aan liefde, troost, begrip e.d. herhaaldelijk wordt verwaarloosd, genegeerd, of geminacht. Die pijnplek wordt een overgevoeligheid die ons hechtingssysteem waarschuwt om te vluchten of te vechten. Op die manier beschermen we onszelf voor de pijn van afwijzing of verlating.
Hoe ziet dat vechten en vluchten eruit?
Boosheid en terugtrekken zijn twee kanten van de medaille van onze pijnpunten. Beide zijn signalen van een eerdere wond die opnieuw wordt opengehaald. Beide zijn te begrijpen in het licht van onze verwaarloosde behoeften. Ontstaat die pijnplek al in onze kindertijd, dan nemen we die vaak mee in onze volgende relaties. Ons hechtingssysteem reageert nog hetzelfde als toen, terwijl de situatie nu anders kan zijn.
Het is heel jammer dat onze reactie om onze pijnpunten te beschermen, of te verdedigen, precies het pijnpunt van de partner raakt. We reageren namelijk niet op de trigger door onze diepere angst of behoefte eerlijk te vertellen, maar we reageren met een emotie die verwijdering geeft, zoals kritiek, verwijten, zwijgen, of negeren. En zo ontstaat een vicieuze cirkel van voltreffers/negeren waar stellen niet meer uitkomen. Ieders pijn raakt de ander in zijn of haar pijn.
Wat is het verschil tussen een trauma en een pijnplek?
Ieder trauma veroorzaakt pijnplekken, maar iedere pijnplek is geen trauma. Een trauma ontstaat meestal door een eenmalige heftige gebeurtenis, terwijl een pijnplek ontstaat door regelmatige verwaarlozing van een normale behoefte.
Mensen die ernstig zijn getraumatiseerd, hebben dikwijls eerst andere hulp nodig dan relatietherapie, omdat hun pijnplekken zo groot en gevoelig zijn. Dan is het voor de partner namelijk niet mogelijk om zelf open over eigen gevoelens te zijn. De relatie wordt dan ongelijkwaardig en de zorg van de een wordt te groot voor de ander.
Pijnplekken kunnen daarentegen vaak wel door inzicht en de juiste liefdevolle benadering door partners geheeld worden.
Hoe kun je weten dat een pijnplek wordt geraakt?
Een pijnplek kan worden geraakt door iets wat wordt gezegd, door een gebaar, door de toon van de stem, door een geluid enz. Je voelt dan meestal ergens in je lichaam een soort angst. Dit is de trigger die zorgt voor een signaal om te vluchten, of vechten. Je reageert te heftig op wat er feitelijk gebeurt.
Wat kun je daaraan doen?
Als je deze pijnplek verkent, blijkt deze beter te begrijpen als je je levensverhaal onder de loep neemt. We gaan dan terug naar de eerste keer dat je deze pijn voelde. Wat gebeurde er en hoe was dit voor jou? Wat was je reactie toen? Kun je zelf de verantwoordelijkheid nemen om hier anders mee om te gaan zodat jouw pijn geen pijnplek bij de ander veroorzaakt?
Het recht om verongelijkt te zijn
Omdat partners elkaar vaak verantwoordelijk houden voor deze pijnplek, komen mensen in een oneerlijke discussie terecht. Zolang je je eigen pijnplek niet onder ogen ziet, niet kent, of begrijpt, reageer je meestal destructief op een trigger. Je vindt dat je het recht hebt om verongelijkt te zijn.
Het onder ogen zien
Waar we naar op zoek gaan, is om je eigen hechtingsgeschiedenis te verkennen. Zo ontdek je welke behoeften je had en nog hebt, wat het met je deed toen je genegeerd, of alleen gelaten werd. Hoe je aangeleerd hebt om jezelf te beschermen. Je leert je eigen zelfbeschermingsmechanisme kennen. Je leert om op een andere manier aandacht te vragen voor deze pijnplek. Het is heel helpend als je erkenning krijgt voor deze pijn. Dat geeft meestal ruimte om daarna zelf de verantwoordelijkheid te nemen, om je kwetsbaar op te stellen en te vragen wat je nodig hebt. Je leert om dit niet langer meer te doen door te eisen of te zwijgen, maar door de ander de ruimte en de vrijheid te geven om je tegemoet te komen.
Het verzorgen van een pijnplek
Het goede nieuws is dat je elkaar als liefhebbende partners kunt helpen om deze pijnplekken te genezen. Er is wel veiligheid nodig om in plaats van destructief, open en kwetsbaar te reageren op een eigen trigger. Het is mooi om te leren hoe je elkaar die veiligheid kunt bieden. Het verzorgen van elkaars pijnplekken kan alleen als je gastvrij bent voor het verhaal, de emoties en de behoeften van de ander. Dan maak je het mogelijk dat je partner zich kwetsbaar durft op te stellen en kun je daar begripvol, troostend en geruststellend op reageren. Dit blijkt zeer verzachtend en helend te zijn.
Voor mij zijn dit de mooiste momenten. Momenten waar ik heel dankbaar voor ben.
Meer hierover kun je lezen in het boek Houd me vast van Sue Johnson. Wil je hier samen mee aan de slag, dan is begeleiding zeker helpend.
