Verlies van contact
Regelmatig kom ik mensen tegen die niet alleen rouwen om het overlijden van een dierbare, maar ook om ingrijpende verliezen die daarop volgen. Zo kan het gebeuren dat een huwelijk stukloopt, dat je vrienden kwijtraakt, een broer of zus, of (schoon)kinderen. Het contact wordt helemaal verbroken, of er is jarenlang geen, of nauwelijks contact. Met het verlies van het contact met je (klein)kinderen is niet goed te leven. Daar kun je niet aan wennen. Dat blijft altijd een pijnlijke wond. Het is belangrijk om op tijd in actie te komen om het contact te herstellen, want hoe langer je wacht, hoe moeilijker het wordt.
Relaties zijn te belangrijk om in je angst of je eigen gelijk te blijven steken.
Jetty
Dat vond Jetty ook, die wist dat haar een levenslang gemis wachtte toen haar enige dochter Maartje stierf. Jarenlang leefde ze met haar mee, tussen hoop en vrees. Telkens krabbelde Maartje weer op en kreeg haar positieve, zonnige karakter weer de overhand. Ze deed dan leuke dingen met haar man Tom en haar dochtertje Rosa. Ze wist dat er een wonder nodig was om de uitgezaaide kanker te stoppen, ‘maar je weet maar nooit’, hield ze vol.
De laatste dagen van haar leven hadden Jetty en haar man een kostbaar moment met Maartje. ‘Al eerder hadden we alles wat belangrijk was, uitgesproken. Het was goed tussen ons. Het was een voorrecht dat we het geloof in God deelden’, vertelt Jetty mij. Dat ze niet langer dan 29 jaar van Maartje konden genieten, was niet te bevatten. Ze hoopten daar op een of andere manier hun weg in te vinden. Ze hadden nog geen idee hoe.
Geen recht meer
Helaas gebeurden er allerlei dingen die de herinneringen aan die laatste dagen erg moeilijk maken. ‘We mochten opeens niet meer langskomen,’ vertelt Jetty. ‘Er werd geheimzinnig gedaan over hoe het nu precies ging met Maartje, over de medicatie en de manier waarop zij zou overlijden.’ Haar schoonzoon hield steeds meer afstand. Ze werd niet meer betrokken en Jetty voelde zich een vreemde die niet zomaar op bezoek kon komen. En zo bleef het tot Maartje overleed. Dat ook de uitvaart niet met hen besproken werd, was voor Jetty onbegrijpelijk en verdrietig. ‘Het leek alsof wij als ouders geen recht meer hadden op onze dochter.’
Een steen op haar hart
En nu, na ruim twee jaar, wil Jetty iets met die steen op haar hart. Ze voelt een enorme blokkade door het gemis van Maartje en alle gevolgen daarvan. Het contact met Tom is niet meer goed gekomen. Dat betekent dat zij haar kleindochter Rosa bijna niet meer ziet. De gedachte dat dit zo moeizaam blijft gaan, is onverdraaglijk voor haar. Ze wil kijken wat zij zelf kan doen om de relatie te herstellen. Ze wil haar verantwoordelijkheid niet uit de weg gaan en de eerste stap zetten. Maar hoe?
Op weg naar herstel
In onze regelmatige gesprekken vertelt Jetty verhalen over Maartje, hoe blij ze met haar was en wat ze samen hebben meegemaakt. We staan uitgebreid stil bij haar ziekbed, het overlijden en later het gemis. We verkennen de context van Jetty: Waar komt ze vandaan? Wat heeft ze meegekregen? Wat zijn mooie en moeilijke herinneringen? Hoe is/was haar band met haar ouders en broers en zussen? Wat zijn pijnpunten?
Kernwaarden
We verkennen wat haar kernwaarden zijn. Ze noemt geloof in God, familie en verbondenheid als het belangrijkste. Het geloof in God blijft een kracht waaruit Jetty put. Het verlies van verbondenheid, dat is ontstaan in de laatste periode van het leven van Maartje, is erg ingrijpend voor Jetty. De familie, nu uit elkaar gevallen, is een pijnlijke confrontatie met het gemis.
Daarna kan Jetty belangen gaan afwegen. Dan blijkt het belang van verbondenheid en familie, dus het contact met haar kleindochter Rosa, vóór alles te gaan. Ze wil iets ondernemen om de verwijdering die is ontstaan met haar schoonzoon, weg te nemen.
Iedereen is kwetsbaar
Ieder lid van een gezin wordt geraakt door het verlies van een dierbare. Iedereen heeft pijnpunten en is kwetsbaar. Dat maakt dat aannames niet meer wijzigen. Dat misverstanden niet worden opgehelderd. Het maakt dat ieder zich in zijn eigen verdriet en waarheid verstopt. Daar zit angst onder om elkaar nog verder kwijt te raken, of opnieuw te kwetsen. Er kan ook koppigheid onder zitten, omdat je vindt dat je in je recht staat.
Het is onvoorstelbaar dat mensen elkaar door angst, koppigheid of een misverstand, jarenlang kwijtraken.
Welke stappen helpen om de relatie te herstellen?
- Zoek iemand die naar je verhaal luistert en je erkenning geeft voor je pijn en verdriet, waardoor je eerst een stuk verzachting ervaart.
- Denk goed na, breng onder woorden en beschrijf waarom je het belangrijk vindt om de relatie te herstellen. Gebruik daarvoor de richtlijnen voor herstel (zie verder).
- Zet moedig de eerste stap.
Richtlijnen voor herstel
Beschrijf voor jezelf: 1. wat er precies is gebeurd; 2. wat je aanneemt maar niet hebt nagevraagd; 3. welke emoties dit bij jou heeft opgeroepen en hoe dit voor jou was; 4. wat je belangrijk vindt in relaties; 5. waar je zelf behoefte aan hebt; 6. wat je concrete wens is voor de toekomst.
En dan?
Schrijf een brief (geen whatsapp, of e-mail) waarin je begint om te vertellen dat je erg graag wilt dat het weer goedkomt en waarom. Benoem dan kort de punten van hierboven die je hebt beschreven. Doe dat in de ik-vorm, zonder beschuldiging of oordeel. Eindig met te vertellen dat je bereid bent om te luisteren naar het verhaal van de ander, dat je bereid bent je aannames eventueel te wijzigen. Dat je bereid bent om begrip op te brengen en het goed te maken. Bezorg de brief zelf, of post hem (vraag dan om een reactie, zodat je zeker weet dat de brief is aangekomen).
Herstel
Jetty kreeg een brief terug van haar schoonzoon waarin ze ook zijn pijn en verlangen kon lezen. Dit maakte de weg vrij voor een persoonlijk gesprek waarin alles werd uitgesproken, en verhelderd. Zo werd verder herstel mogelijk.
Bewondering en dankbaarheid
Ik heb grote bewondering voor Jetty. Zij nam de beslissing om het contact met haar schoonzoon te herstellen. De grote motivatie was het contact met haar kleindochter. Door de inzet van Jetty kan Rosa nu op een normale, ontspannen manier genieten van haar opa en oma. De dankbaarheid is groot.
En als het niet lukt?
Helaas heb je nooit de garantie dat de ander ingaat op je verzoek om in gesprek te gaan. In dat geval heb je wel de uitnodiging gedaan. Als het je lukt om zelf open te blijven staan, hoelang het ook duurt, kun je – met verdriet in je hart – hoop houden.
Zet in ieder geval de eerste stap!
