Het is algemeen bekend dat het niet zo gemakkelijk is om te praten over onze laatste levensfase. Het lijkt tegenstrijdig met het vasthouden aan het leven en het houden van hoop. Het is moeilijk om het te hebben over zakelijke, financiële of medische zaken, als je in een situatie terecht bent gekomen van ziekte en kwetsbaarheid. Alles ligt dan extra gevoelig.
We willen zo veel mogelijk zelf kunnen bepalen wat er met ons gebeurt, ook aan het einde van ons leven. Meestal komen belangrijke zaken pas aan de beurt als het echt niet meer anders kan. Het lastige is dan wel dat het extra moeilijk is om beslissingen te nemen over persoonlijk en medische kwesties.
Manu Keirse, hoogleraar rouw en verlies en doctor in de geneeskunde, schreef een aantal boeken om ons hierbij te helpen. Keirse is in zijn leven altijd bezig geweest met patiëntenzorg en heeft veel geschreven over het voorbereiden op ons sterven en het omgaan met rouw en verlies. Hij doet een pleidooi om ons op tijd voor te bereiden op ons levenseinde. Hiervoor schreef hij de boeken Als ik er niet meer ben en Later begint vandaag. Hij neemt ons bij de hand langs allerlei gebieden waar we mee te maken krijgen. Hij legt o.a. uit wat een Wilsverklaring is, die aan het eind van het boek te vinden is (ook via www.palliatief.be) en legt iedere stap daarin uit. Willen we alles wat mogelijk is? Wie beslist wat? Willen we dagen toevoegen aan ons leven, of leven aan onze dagen? Hoelang moeten we doorgaan met behandelen? Wat zijn onze afwegingen. Wie kan ons vertegenwoordigen als we zelf niet meer in staat zijn beslissingen te nemen?
Keirse legt in deze boeken ook goed uit wat het verschil is tussen euthanasie en palliatieve sedatie. Hij toont aan dat het soms onmenselijk is om het leven nodeloos te rekken. Hij laat zien dat een goede pijnbestrijding heel goed mogelijk is, maar toch dikwijls nog ontbreekt.
Hij laat zien hoe je een goed ‘zorgplan’ voor later opstelt. Waar je als patiënt recht op hebt. Hoe je mensen kunt bijstaan die aan hun laatste levensfase beginnen.
Manu Keirse heeft zich enorm ingezet om ervoor te zorgen dat niet de ziekte, maar de mens gezien wordt in al zijn behoeften en in zijn kwetsbaarheid. Hij bekijkt dit op micro- maar ook op macroniveau. Hoe kunnen we thuis zo goed mogelijk omgaan met een onomkeerbare ziekte en hoe kan in een ziekenhuis de zorg zo optimaal mogelijk geregeld worden?
Hij doet handreikingen om nu al, op een geschikt moment, of bijvoorbeeld op een ziekbed, te bouwen aan herinneringen voor later. Om af en toe in gesprek te gaan met elkaar en te zeggen wat nu belangrijk is, hoe we terugkijken op wat is geweest en wat onze wensen voor later zijn.
Mijn eigen ervaring is dat het vooral in de allerlaatste levensfase zo kostbaar is om uit te spreken wat we voor elkaar betekend hebben. Om in aanwezigheid van onze kinderen onze dankbaarheid te uiten naar onze man of vrouw. Om de kinderen te bedanken voor wie ze zijn geweest en wat we van hen hebben ontvangen. Om herinneringen op te halen, te lachen en onze liefde te uiten.
Als het past bij hoe we leven en geloven, kan de ouder die gaat sterven gezegend worden, maar de vader of moeder kan ook zelf de kinderen een zegen meegeven.
Het kan ook mooi zijn om voor degenen die achterblijven een doos te maken met herinneringen, foto’s, kleine kostbaarheden, of brieven, die later bekeken en gelezen mogen worden.
Zo helpen we elkaar om betekenis te geven aan ons leven en sterven en werken we bewust mee aan het ervaren van een levenslange verbondenheid, want relaties blijven, tot over de dood heen.
