Toen de lagere school er voor haar bijna op zat kwam de meester naar haar ouders om te praten. Of ze door mocht leren. Hoewel ze maar één zus had, wilden ze dat ze thuis kwam om te helpen. Ze ging graag naar school en wat wilde ze graag onderwijzeres worden. Het bezoek van haar lievelingsmeester hielp niet. Het mocht niet. Vanaf toen werd haar dagritme bepaald door het helpen in het huishouden en alles wat van een meisje van die leeftijd nog niet mocht worden verwacht. Als ze haar ‘naadjes’ gebreid had en er was nog tijd over, moest ze het opnieuw doen. Alleen op zondagmiddag mocht er gelezen worden. Ze woonden mooi, hadden een bloemen- en groetentuin, een boomgaard met kippen en woonden aan het water. Als er ijs lag mocht er geschaatst worden. Dat was nog eens een heerlijke tijd! Haar vader die kerkorganist was, had veel leerlingen thuis. Zelf kreeg ze ook les van hem en zo kon ze later ook de gemeentezang begeleiden.
Toen rond haar 90e jaar Alzheimer haar leven binnenkwam, was het verdriet over het niet door hebben mogen leren, niet meer tegen te houden. Alle remmingen of het gepast was of niet, vielen weg. Het loyaal zijn was niet langer hoog te houden. De beelden trokken steeds opnieuw als een film voorbij. Het harde grove werk, wat voor haar leeftijd eigenlijk te zwaar was, het niet mogen leren terwijl haar zusje dat wel mocht maar niet wilde en de vele andere verdrietigheden. De pijn en het gemis van het niet gezien en erkend worden kwamen steeds meer ontluikend naar boven. Ook haar trots op de meester, die het voor haar opnam en waar ze jarenlang brieven aan mocht blijven schrijven.
De lange verkeringstijd en de zware overtreding van het moeten trouwen staan als zwarte bladzijden in haar levensboek. De stille afkeuring werd extra voelbaar door het inwonen bij haar ouders en de schuld en de vernederingen die zij daardoor mee moesten dragen.
Ze had zich enorm ingezet om het leven van haar grote gezin tot een goed leven te maken, ondanks de beperkte financiele middelen. Met heldenmoed en soms met de moed der wanhoop. Voor allemaal na de lagere school een middelbare school mogelijk gemaakt. Zorgzaam, opofferend. Bakkend en bradend. Kerst en Pasen, Sinterklaas en verjaardagen maakte zij tot een groot feest.
Als de dochter binnenkomt bij de moeder die nu alleen nog maar in bed kan liggen, ziet zij eruit alsof zij er niet meer is. Alleen door haar ademhaling kan zij zien dat zij nog leeft. Ze reageert nauwelijks als ze haar ziet. Weet ze nog wel wie zij is? Het is warm, ze wast het gezicht en de handen van haar moeder met een koud washandje. Ze komt een beetje bij en lust wel een kopje thee en wat stukjes fruit. Terwijl de dochter haar voert, realiseert zij zich dat de rollen nu zijn omgekeerd. Hoeveel monden heeft haar moeder niet gevoed? Hoe is het voor haar dat zij nu zelf gevoerd moet worden?
Ze vraagt of zij wel beseft dat ze binnenkort naar de hemel gaat. ‘Ja,’ zegt ze. Hoe voelt het moeder? ‘Veilig,’ zegt ze. De dochter vraagt haar wat haar bezighoudt, of er nog iets is waar zij mee zit, iets wat op haar hart ligt. Ze zegt met horten en stoten en met lange pauzes dat het haar dwars zit dat zij tekortgeschoten is naar haar kinderen, omdat zij niet genoeg met hen gesproken heeft over het geloof in God. ‘Ik ben er in gedachten en gebed veel mee bezig geweest, maar ik heb over het allerbelangrijkste te weinig gesproken,’ zegt ze. De dochter vraagt haar wat ze nu nog zou willen zeggen en wat het geloof voor haar betekent.
‘Vastigheid, veiligheid en vertrouwen,’ zegt ze.
Dat ze dit nu kan zeggen. Het duurde een heel mensenleven voor ze zich deze woorden rond haar 85e met dankbaarheid persoonlijk eigen kon maken. Woorden die afgeremd werden door de schande die ze altijd had meegedragen. Die afgeremd werden doordat altijd gehoord was dat je die zekerheid over het behouden zijn nu eenmaal niet zomaar mocht hebben. Ze wekte alom verwondering en verbazing dat ze dat op die leeftijd nog wilde bekrachtigen door de doop door onderdompeling.
‘Zeg tegen de kinderen dat ze moeten weten dat er meer is dan zij denken of beseffen.’ Ze bidden samen en leggen de zorgen bij God neer. Het is bijzonder dat ze niet ongerust is over zichzelf, dat ze niet bang is of ze het lijden aan zal kunnen, maar dat zij, zoals haar hele leven, aan haar kinderen denkt en hen het meest kostbare gunt wat zij zelf heeft mogen ervaren.
‘Zeg tegen de kinderen dat ze moeten weten dat er meer is dan zij denken of beseffen’.
De dochter lost deze belofte in tijdens de begrafenisdienst van de moeder en koestert alle dierbare herinneringen voor altijd in haar hart. Ze hoopt vurig dat ze de wens van haar moeder goed heeft over kunnen brengen en dat moeder al haar kinderen en hun gezinnen weer terug zal zien, daar waar geen pijn, verdriet en vernederingen meer zullen zijn.
