Het is bekend dat twee personen uit hetzelfde gezin zich bepaalde gebeurtenissen totaal anders herinneren. Niet alleen de gevoelens verschillen, maar vooral de betekenis die wordt gegeven aan de ervaring. Herinneren is een ongelooflijk ingewikkeld proces. Het kunnen duiden en betekenis geven aan gebeurtenissen is een vermogen dat gedeeltelijk aangeboren is en gedeeltelijk aangeleerd. Dit aanleren gebeurt vooral door personen waaraan men gehecht is, maar ook de omgeving heeft daar veel invloed op.
Van sommige mensen krijg je de indruk dat zij niet om willen kijken naar wat geweest is, omdat zij vinden dat het leven verder moet gaan. Alsof deze twee bewegingen elkaar uitsluiten. Is het echt zo dat het verleden altijd een struikelblok voor het heden vormt? Of gaat het erom hoe er terug gekeken wordt? Wie omkijkt met wroeging of spijt, kijkt anders om dan iemand die omkijkt in dankbaarheid. En hoe kan worden herinnerd juist om anders verder te kunnen gaan?
Herinneringen aan bepaalde opmerkingen, woorden die ons opbeurden of neerdrukten, handen die ons troosten of bedreigden; kunnen we vertellen over dat wat ons is overkomen? Wat leert verdriet en de dood ons voor het leven? Het is belangrijk om onze wortels te verkennen. Te kiezen wat we mee willen nemen en wat we los willen laten van de boodschappen die we hebben meegekregen. Herinneren geeft waardering, het is goed om door te vertellen wat anderen voor je hebben gedaan, wat God voor je heeft gedaan. Een dierbaar persoon blijft in onze herinnering en gaat mee voor de rest van ons leven.
We kunnen mensen even goed van elkaar onderscheiden door de vorm die hun herinneringen aannemen als door hun karakter. Hoe ouder we worden hoe meer herinneringen we krijgen en er komt een moment waarop we beseffen dat het meeste zo niet alles wat we bezitten herinnering is. Ons geheugen speelt een centrale rol in hoe we ons leven beleven. Onze gevoelens van verdriet en blijdschap hangen niet eenvoudig af van wat er in ons leven gebeurt maar veel meer van de vraag hoe we ons deze gebeurtenissen herinneren. Mensen herinneren zich een zelfde gebeurtenis zeer verschillend doordat ieder een persoonlijke beleving totaal anders verwerkt. Hoe we gebeurtenissen integreren in ons leven hangt onder andere af van hoe we omgaan met herinneringen. Welke indrukken doen we op, hoe herinneren we ons deze en hoe kijken we daardoor naar de toekomst? De meeste vormen van lijden hebben te maken met wat men zich herinnert. Deze herinneringen, die soms wonden hebben veroorzaakt, vragen om genezing. Ons geheugen is essentieel voor de wijze waarop we het leven ervaren.
In de hulpverlening wordt gevraagd naar de levensgeschiedenis. Dan gaat het niet alleen over welke gebeurtenissen hebben plaatsgevonden, maar vooral over hoe de herinneringen aan deze gebeurtenissen zijn. Welke betekenis eraan wordt gegeven. Het leren betekenis geven is een heel belangrijk proces dat afhangt van de manier waarop we naar onszelf en onze medemensen kijken. Van welk mensbeeld en Godsbeeld gaan we uit? Momenten van herinneren kunnen momenten van genezing worden door hoe wij die herinnering bij elkaar uitnodigen en ontvangen. Door hoe we elkaar troosten en aanmoedigen om verder te gaan.
Hoe vinden wij nog vormen om te herdenken? Meerdere keren wordt er in de Bijbel opgeroepen om te herdenken. Speciale dagen, momenten, gebruiken om ergens bij stil te staan, helpen juist om sterker verder te gaan. Mooie herinneringen steunen en moedigen aan om uit te delen, om anderen deelgenoot te maken. Verdriet en troost raken met elkaar verweven. Je krijgt het verdriet niet altijd uit je geheugen maar als het samenvalt met troost en steun is het beter te dragen. Moeilijke herinneringen moedigen aan om steun te zoeken bij elkaar en bij God en om het anders te doen, om herhaling te voorkomen.
Herinneren, onder ogen zien, kan dankbaarheid geven en een dieper besef van wat van waarde is. Om vooruit te rijden heb je achteruitkijkspiegels nodig. Om te weten waar je heengaat, moet je weten waar je vandaan komt.
‘Waar tradities verschraald zijn, is het de uitdaging om nieuwe vormen te vinden om te herinneren’ (Nouwen, 1997). ‘Centraal in de hele traditie van de Bijbel staat dat Gods liefde voor zijn volk niet mag worden vergeten. Zij moet ons bijblijven in het heden. Als alles donker wordt, wanneer we door wanhopige stemmen omgeven zijn, kunnen we redding vinden in een liefde die we ons herinneren, een liefde die niet maar een droeve nagedachtenis aan een voorbij verleden is, maar een levende kracht die ons ondersteunt in het heden. Door te gedenken gaat de liefde de grenzen van de tijd te boven en geeft ze ons hoop voor elk moment van ons leven. ‘
bron: Henri Nouwen, Een levende heenwijzing, Kok Kampen, 1997.
