De geheime kracht van vergeving en verzoening
In de maand december wordt meestal, meer dan in andere maanden, stilgestaan bij het thema vergeving. Wat is er onnoemlijk veel gezegd, geschreven en gezongen over dit onderwerp. Wereldwijd of in een gezin, het raakt iedereen. Onrecht vindt plaats over de hele wereld en is al zo oud als de mensheid. Denk aan oorlogen, misbruik, liefdeloosheid, manipulatie of ontrouw. Mensen kunnen elkaar veel schade aandoen met als gevolg: verdriet, teleurstelling, schuld, zelfveroordeling of bitterheid. Veel mensen liggen met zichzelf en elkaar overhoop. Dit maakt dat zij zichzelf veroordelen en de verbondenheid met elkaar kwijt raken. Het maakt ook dat mensen zich schuldig voelen naar God of in Hem teleurgesteld zijn.
Mensen die onrecht zijn aangedaan voelen zich verongelijkt en hebben de neiging om hun recht (vaak onbewust) terug te halen bij anderen, ook anderen die hier niets mee te maken hebben. Zo krijg je een vicieuze cirkel en worden wraakgevoelens of andere gevolgen, zoals zelfveroordeling, doorgegeven van bijvoorbeeld, ouder op kind.
Mensen die zich niet vergeven weten door God of een ander niet kunnen vergeven dragen een last met zich mee. Deze last is als een donker geheim in hun leven. Een geheim dat hen ervan weerhoudt om ten volle te leven zoals God het heeft bedoeld. Wat verhindert om goede relaties op te bouwen en wat maakt dat zij op een dwingende manier erkenning opeisen. Dit donkere geheim kan er ook de oorzaak van zijn dat mensen teveel geven en niet kunnen ontvangen. Of juist teveel eisen en niet kunnen geven.
Wat doen we met de schade die is veroorzaakt door anderen of met de schuld en de schaamte die we zelf hebben veroorzaakt?
Het maakt natuurlijk nogal wat uit of het om een fout gaat, waar onvermogen of onwetendheid de oorzaak van is, of dat het gaat om een bewust veroorzaakte beschadiging. Door inzicht in de achtergrond van de dader kunnen we soms met mildheid reageren en begrip opbrengen voor de dingen die gebeurd zijn. Het wordt veel moeilijker als het niet om fouten gaat maar om bewust veroorzaakte schade. De impact en de gevolgen daarvan maken alles uit voor het verloop van het vergevingsproces. Ik ben ervan overtuigd dat erkenning voor het geleden onrecht dan heel belangrijk is voor het slachtoffer, voordat iemand tot vergeving kan komen. Dat daar de tijd voor moet worden genomen Dat angst en verdriet eerst uitgenodigd moeten worden om aan het licht te komen. Vergeving is maatwerk en kan niet in het algemeen benaderd worden. Jezus heeft ons de richting laten zien die we op moeten gaan, maar Hij heeft ons ook beloofd dat “het geknakte riet” niet verbroken zal worden (Jes.42:3). Luisteren en erkenning geven zijn essentieel.
Vergeving is het dierbare geheim dat herstel kan geven. Een geheim dat de vicieuze cirkel kan doorbreken en herstel kan geven tussen een mens en God, maar ook tussen mensen onderling. Jezus leerde ons door “Het onze Vader” om de ander te vergeven zoals God ons vergeven heeft (Matth.6:12). Hij leerde ons om ons eerst met iemand te verzoenen, die iets tegen ons heeft, voordat we God iets geven (Matth.5:23). Om zelf de eerste stap te zetten (Lucas 23:34). Jezus leerde ons ook dat Hij onze gebrokenheid wil helen en alles wat beschadigd is op den duur zal herstellen.
Hoewel het soms bijna onmogelijk lijkt, is vergeven een levensopdracht van God. Het is als een dierbaar geheim omdat het boven onze verstandelijke redeneringen uitstijgt. Het is anders dan verwacht. Niet logisch. De gevolgen zijn echter veel groter en krachtiger dan wij kunnen bedenken. Vergeving is de kern van het evangelie van genade. Het is een dierbaar geheim omdat het Gods geheime wapen is wat ingezet kan worden en wat ontwapenend werkt. Het kan ons bevrijden van het verlangen naar wraak. Het kan helpen om het recht niet in eigen hand te nemen. De gevolgen zijn soms opzienbarend, getuige de vele verhalen die we daarover kunnen lezen. Het mooiste en meest bijzondere geheim, is de vergeving die wij hebben ontvangen door het offer van Jezus. Hij heeft de tegenstander van God daardoor openlijk ontwapend.
Het is helaas ook zo dat er mensen zijn die enorme schade hebben opgelopen en hun hele leven zullen moeten kiezen om geestelijk vrij te blijven van hun dader door deze 70×7 maal te vergeven. Vergeven kan dan ontzettend moeilijk zijn. Eerlijk gezegd lijkt het onmogelijk. Het is dan nodig om dicht bij God te leven en veel liefde en steun van medemensen te ontvangen. Sommige mensen denken dat als je wilt vergeven dat het is alsof je ontkennen moet dat het is gebeurd. Alsof je oneerlijk bent naar jezelf. Maar het is juist het ten volle aanvaarden dat het is gebeurd, de pijn toelaten en toch iemand kunnen vergeven, door het recht op vergelding op te geven. Je laat de macht los die je daardoor over iemands leven zou kunnen hebben.
Is het vergeven en vergeten? Ik denk dat wij nooit kunnen garanderen dat we vergeten. Daar hebben we geen grip op en kunnen we niet voor kiezen. De herinnering kan vervagen, maar ook telkens opnieuw boven komen. Waar we wel voor kunnen kiezen is om telkens opnieuw te vergeven. Om het oordeel aan God over te laten en het recht op wraak los te laten.
Wat is het verschil tussen vergeven en verzoenen? Voor vergeven hoeft de andere partij niet aanwezig te zijn, maar voor verzoenen wel. Je kunt dus van één kant vergeven zonder dat de ander dat aanvaardt. Het zet je wel vrij, maar het geeft nog geen verzoening. Het is belangrijk om als dat kan, met elkaar in gesprek te gaan. Wat heeft de een nodig om vergeving te kunnen schenken? Wat heeft de ander nodig om vergeving te kunnen aanvaarden? Het is natuurlijk het meest helpend als de dader bekend dat hij fout is geweest en dat hij de ander daardoor erkend in de pijn en het verdriet en daar berouw over heeft.
Soms is het goed om iets voor iemand te doen. Om te laten zien dat je berouw ernst is.
Het is beter om je spijt te betuigen, of je excuus aan te bieden, dan om meteen om vergeving te vragen. Laat de ander eerst even de ruimte om tot zich door te laten dringen wat er is gebeurd. Als jij fout bent geweest, heb dan het meest respect voor de gevoelens van de ander en heb geduld en sta open voor wat de ander nodig heeft aan erkenning of tijd. Geef de ander de tijd om je te kunnen vergeven. Naast vergeving ontvangen van God en van elkaar hebben mensen het ook nodig om zichzelf te kunnen vergeven. Mild en met genade leren kijken naar onszelf kan de vicieuze cirkel van zelfveroordeling doorbreken. Ook voor onszelf is erkenning en vergeving een dierbaar, door God gegeven geheim.
Een dierbaar geheim met ongekende mogelijkheden en kostbare gevolgen. Een prachtig kerstgeschenk?
