Regelmatig kom ik met mensen in contact die eenzaamheid in hun (huwelijks)relatie ervaren. Stellen die tientallen jaren getrouwd zijn, of juist nog maar net. Toegeven dat je eenzaam bent, valt onder een van de meest moeilijke en meest kwetsbare uitingen. Vooral mensen die trouw zijn, integer en loyaal willen deze eenzaamheid het liefst niet onder ogen zien en lijden hieronder.
Oorzaken
Er zijn zo veel oorzaken te bedenken waardoor je eenzaam bent. Ik moet denken aan die vrouw van wie haar man beginnend dement is. Of aan een man die een vrouw met psychiatrische problemen heeft. Ik ken echtparen die, toen zij al vroeg gingen trouwen, nog niet beseften wie zij zelf werkelijk waren en die zodoende ook niet goed konden inschatten of hun man of vrouw bij hen zou passen. Dan blijkt er later een enorm verschil in intelligentie te zijn, in interesse, of in hoe zij hun toekomst voor zich zien.
Rolverdeling
Afgezien van de rolverdeling, bepaald door cultuur, geloofsopvatting of traditie, zijn er door omstandigheden ook rollen door ziekten, ongelukken, of andere problemen. Dan blijkt je eenzaamheid soms niet op te lossen. Er zijn situaties die onomkeerbaar zijn. Als je man een ernstig auto-ongeluk krijgt en daardoor een hersenbeschadiging, dan kom je voor een voldongen feit te staan. Dan blijkt hij niet alleen minder praktisch te kunnen helpen, maar jou ook niet meer te begrijpen, de kinderen niet meer te kunnen opvoeden.
Maakbaar
In deze tijd waarin zo veel gesproken wordt over persoonlijke ontwikkeling, opkomen voor jezelf en carrière maken, is het steeds moeilijker om onder ogen te zien dat het leven niet maakbaar is. Het lijkt lastiger voor de omgeving om te accepteren dat je niet uit elkaar gaat maar toch bij je man of vrouw blijft. Als je ervoor kiest om trouw te blijven, krijg je dikwijls niet de steun van je omgeving die je nodig hebt. Als je ervoor kiest om verbonden te blijven, krijg je niet altijd begrip van je collega’s wanneer die merken dat jouw leven niet altijd soepel verloopt.
Angst
Als je bij je partner blijft, is dat soms uit angst omdat je geen uitweg ziet en het alternatief net zo zwaar en eenzaam lijkt. Weggaan, betekent dikwijls ook dat je gezin uit elkaar valt, of dat je partner het leven waarschijnlijk niet goed aankan. Ook als je weggaat, blijf je op een bepaalde manier altijd verbonden. En dan?
Onveiligheid
Eenzaamheid ontstaat in die situatie door onveiligheid. De diepste verbondenheid ervaar je namelijk als je kwetsbaar kunt zijn. Als je je diepste angsten en behoeften open en eerlijk kunt uiten naar elkaar, zonder daarop afgewezen, of beoordeeld te worden. Wat net zo belangrijk is bij het kwetsbaar durven zijn, is dat je partner het aankan. Dat hij of zij uitnodigend en gastvrij op jouw behoeften en gevoelens reageert. Iedere erkenning, omarming, en vertroosting bouwt vertrouwen op. Iedere ontkenning, afzwakking, en afkeuring bouwt eenzaamheid op. Zodra je merkt dat de ander er depressief, agressief, onrustig of bang van wordt, stop je meteen met vertellen. Het voelt niet veilig en je wilt de ander niet belasten. Dat betekent dat meteen de rollen worden omgedraaid en je zelf de ander wilt redden en geruststellen. Er ontstaat een ongelijkwaardige relatie.
Herstel
Als je nooit je gevoelens of gedachten kunt uiten uit angst dat je partner er niet mee kan omgaan, ben je niet veilig in je relatie. Dat betekent dat je een andere rol gaat krijgen: strijder of slachtoffer. Door relatietherapie is dit soms nog te herstellen. Het is zeker de moeite waard om dit samen met iemand te verkennen. Om de tijd te nemen om te onderzoeken of dit te verbeteren is. Door eigen niet verwerkte wonden uit het verleden kunnen mensen namelijk niet openstaan voor de wonden in het heden van de partner. De wonden moeten eerst geheeld worden. Je legt anders de rekening voor deze wonden bij de partner, terwijl deze er niet verantwoordelijk voor is. Een liefdevolle, gelijkwaardige relatie kan natuurlijk wel helend zijn voor elkaars wonden. Dat kan alleen als je je kwetsbaar en eerlijk openstelt zonder de angst de ander kwijt te raken. Houd me vast is een mooi programma om dat te leren en velen zijn hierdoor op weg geholpen.
Onomkeerbaar
En wat als die veiligheid er niet (meer) is en niet meer komt? Wat als je je niet meer kwetsbaar kunt opstellen uit angst dat de ander dit niet aankan, of dit niet (meer) begrijpt? Wat betekent het als dit onomkeerbaar is? Dan volgt meestal eerst een periode van ontkenning, daarna van rouw om wat niet meer lukt, van allerlei gevoelens en verdriet. De kans is groot dat je strijder of slachtoffer wordt. Is er dan nog een andere weg?
Trouw
Als mensen niet weggaan bij hun partner is dat niet altijd een keuze uit angst voor de gevolgen, maar dikwijls ook een bewuste keus om trouw te blijven. Trouw zit op een andere, diepere laag dan ons gevoel. Trouw is een kernwaarde, iets wat je heel belangrijk vindt in je leven. Als je ervoor kiest om door te gaan, ondanks de moeiten, verdient dit respect en ondersteuning. Voorwaarde is wel dat dit niet ten koste mag gaan van jezelf of de kinderen. Er zijn situaties dat het te zwaar, of te onveilig wordt en het niet meer verantwoord is om bij elkaar te blijven. Er zijn naasten nodig die hierop letten en je regelmatig liefdevol een spiegel voorhouden. Je hebt het nodig om een paar mensen te hebben die je vertrouwt en aan wie je kunt vertellen zonder het gevoel te hebben deloyaal te zijn aan je partner.
Perspectief
Veranderen van het perspectief kan helpen om de regie te houden. De allerbelangrijkste vraag is niet wat, maar hoe je omgaat met wat er in je leven gebeurt. Je hebt de keuze om je leven te duiden als een last, een kruis, of als een roeping, een opdracht. Dat maakt een enorm verschil. Voorwaarde is dat je zelf bewust kiest, nooit gedwongen maar vrijwillig. Wat is jouw weg? Waarmee heb jij vrede?
Vasthouden
Vasthouden aan je belangrijkste waarden maakt het leven zeker niet makkelijk, maar wel zinvol en vruchtbaar. Als je dit weloverwogen doet, niet als strijder, of slachtoffer, maar als zachtmoedig (zacht en moedig) mens, dan wordt je hart dankbaar, ruimer en liefdevoller. Zo kan eenzaamheid soms omgebogen worden naar een dragelijk lijden dat liefdevol en levengevend is.
Bergrede
Ik moet denken aan de prachtige Bergrede van Jezus in Mattheüs 5 en wil dit beknopt meegeven als troost en bemoediging voor iedereen die welbewust kiest om bij de partner te blijven. Geluk is hier het gevolg van een dieper gelegen waarde waaraan je uit overtuiging wilt vasthouden, dit kan gevoelens geven van o.a. vrede, blijdschap, tevredenheid, ontspanning, hoop.
Gelukkig de treurenden, de nederigen, de zachtmoedigen, de vredestichters, de barmhartigen, degenen die zuiver van hart zijn. Gelukkig de eenzamen (mijn toevoeging).
Want zij zullen worden getroost, worden verzadigd en zij zullen God zien.
